Waarom trillingsisolatie?



Bij gemotoriseerde apparaten worden de trillingen veroorzaakt door het heen en weer bewegen van de machine en haar componenten.



De trillingen worden in een HVAC installatie opgewekt door:


  • aandrijfmotoren
  • pompen
  • compressoren
  • ventilatoren



De trillingen isoleren =


  • het beperken van de geluidsafstraling die ze veroorzaken in ruimtes die niet noodzakelijk aan de ruimte waar de apparaten staan opgesteld grenzen (structure borne noise).

  • het voorkomen van schade aan het gebouw en het apparaat zelf

Wat gebeurt er wanneer we een massa op een veer plaatsen, we aan de massa trekken, met de massa schudden of er eens flink tegen schoppen?


Vrije trillingen



Zomaar "iets elastisch" onder een apparaat plaatsen kan de trillingsoverlast verergeren.



De 2 belangrijkste parameters in elk systeem zijn de massa en de stijfheid ervan.



Bij het modeleren met vaste parameters vereenvoudigen we het systeem tot een puntmassa (die de totale massa van het systeem voorstelt) en een veer (die de totale stijfheid van het systeem voorstelt).




massa-veer trillingsisolatie

We vereenvoudigen de werkelijkheid door volgende aannames:


  • de massa kan enkel op en neer bewegen (single degree of freedom model)
  • we negeren de zwaartekrachteffecten
  • we nemen aan dat er geen demping in het systeem aanwezig is = er gaat geen trillingsenergie verloren door wrijving



Het mooie van deze vereenvouding is dat we nu iets hebben dat we wiskundig kunnen analyseren...




Bewegingvergelijking: systeem zonder externe aandrijving zonder demping



Hoe gedraagt het systeem zich in vrije trilling, of met andere woorden hoe oscilleert het systeem wanneer de massa wordt verplaatst en vervolgens losgelaten?


Aangezien er geen demping is gaat het systeem tot in het oneindige op en neer blijven bewegen volgens een bepaald patroon.


We kunnen de som van de krachten die op de massa inwerken (een harmonische wisselkracht brengt de massa in beweging) bepalen door een free body diagram te tekenen.



De manier waarop het systeem trilt wordt bepaald door zijn bewegingsvergelijking die bepaald wordt door Newtons tweede wet " de som van de krachten die op een puntmassa werken is gelijk aan het product van massa en versnelling"


      F = mxa


  • F= som van de krachten die op de puntmassa inwerken (in Newton)
  • m= massa (in kg)
  • a = versnelling (m/s²)



In dit vereenvoudigde model wordt er maar 1 kracht uitgeoefend op de veer. De uitgeoefende kracht is gelijk aan de uitwijking van de veer (x in m) vermenigvuldigd met de stijfheid van de veer (K in N/m). We trekken de veer naar beneden en laten ze los.



Zo verkrijgen we als bewegingsvergelijking voor het systeem:


     -kxx = mx


→  kxx + mxa = 0     


→ mx + kxx = 0, de uitkomst van deze differentiaalvergelijking is een sinusoïdale functie: x(t)= Axsin(√(k/m)t +Φ)


(x = uitwijking, eerste afgeleide van x =,  de eerste afgeleide van x is  = de snelheid in m/s, tweede afgeleide van x is ẍ = versnelling in m/s²)


  • t = tijd
  • Φ = de fasehoek
  • A= de amplitude van de trilling
  • k is de stijfheid van de veer
  • m is de massa




In werkelijkheid is er altijd demping aanwezig


In de werkelijkheid bestaat een perpetum mobile niet en verdwijnt er door wrijving (bv met de lucht, verliezen in de veer zelf,...) altijd energie uit het systeem waardoor de mechanische energie steeds kleiner wordt en de trillingen "uitdooft".


De bewegingsverlijking wordt dan:


      mxẍ + cxẋ +kxx = o


      massaxversnelling + dempingsconstantexsnelheid + veerconstantexuitwijking = 0


Wanneer c = o spreken we van een niet gedempte trilling


De uitwijking (amplitude) wordt na verloop van tijd steeds kleiner, dit noemen we een gedempte trilling.


Gedwongen trilling = met externe aandrijving


Het verlies aan trillingsenergie dat onvermijdelijk optreedt bij een gedempte trilling kan gecompenseerd worden door een uitwendige kracht op de massa te laten inwerken.


In plaats van een kind op een schommel één keer te duwen en te merken dat de uitwijking steeds kleiner en kleiner wordt kun je het kind ook blijven duwtjes geven bij elke achterwaartse beweging zodat de uitwijking constant blijft.


Als de externe kracht steeds met dezelfde tijdsintervallen inwerkt op de massa spreken we van de aandrijffrequentie = het aantal keer dat de externe kracht per seconde inwerkt op de massa.  De periodische inwerkendende uitwendige kracht compenseert het energieverlies door de  optredende demping waardoor we steeds dezelfde amplitude/uitwijking krijgen en het lijkt alsof we met een ongedempte trilling te maken hebben.



Aandrijffrequenties zijn o.a.


  • het toerental van een motor
  • de netfrequentie bij elektrische apparaten (afh. van het aantal polenparen 25 of 50 Hz)

Eigenfrequentie, natuurlijke frequentie of afveerfrequentie


3 benamingen voor het hetzelfde fenomeen.


De afveerfrequentie kan uitgerekend worden op basis van het massa-veer model.


De afveerfrequentie is de frequentie waarop het massa/veer-systeem gaat uittrillen (zonder externe aandrijving = vrije trilling) nadat het uit evenwicht werd gebracht


De afveerfrequentie hangt enkel af van de parameters stijfheid van de veer en massa die op de veer rust.


De eigenfrequentie( fn) is het aantal keren dat de massa een volledige bewegingscyclus doorloopt per seconde.


  • hoe zwaarder de massa die op de veer rust, hoe lager de eigenfrequentie.
  • hoe lager de stijfheid van de veer, hoe lager de eigenfrequentie.

Frequentie gedwongen trilling en afveerfrequentie van het massa/veer-systeem vallen samen = resonantie of opslingering van de trillingen


Wanneer een systeem aangestoten wordt met een frequentie die met een factor √2 kleiner of groter is afveerfrequentie gaat het systeem veel harder trillen dan dat je op basis van de kracht van de aanstoting zou verwachten. We noemen dit fenomeen opslingering. Wanneer de afveerfrequentie = de aandrijffrequentie krijgen we maximale opslingering.


De opslingering kunnen we beperken door demping aan het systeem toe te voegen.


De keerzijde van demping een negatieve impact op de trillingsisolatie.


Resonantie wordt in bovenstaande video aangetoond.


Bij de stemvorken die beiden dezelfde eigenfrequentie van 440 Hz hebben wordt er één aangestoten. Deze gaat vervolgens op 440 Hz trillen en brengt de omliggende luchtmoleculen aan het trillen. De trillende luchtmoleculen stoten dan de tweede stemvork aan met een storende frequentie die gelijk is aan zijn eigenfrequentie waardoor de 2 stemvorken gaan resoneren. De tweede stemvork die niet mechanisch werd aangestoten gaat hierdoor ook op 440 Hz geluid afstralen.



De gevaren van resonantie bij systemen met weinig demping

Heel vaak wordt het voorbeeld van de Tacoma Bridge gebruikt om op de gevaren van het samenvallen van storende frequentie en eigenfrequentie te wijzen.


Op een dag in 1940 had iemand toevalligerwijze een camera bij zich toen de  wind een periodieke kracht uitoefende op de hangbrug waarvan de aandrijffrequentie dezelfde was als de eigenfrequentie van de Tacoma Bridge. Er trad resonantie op en de  brug werd vernield.

Belang van demping en de selectie van de trillingsisolator met een geschikte afveerfrequentie



Niet de bewegingsvergelijking van de massa is voor ons het belangrijkste om te weten te komen, maar wat de trillende massa doet met onze vloer, wand of plafond.


Hoeveel van de wisselkrachten die op de massa inwerken worden overgedragen op de vloer, wand of plafond?


Zaken die hierbij belangrijk zijn:


  • de mate van demping
    • hoe meer demping hoe groter de overdracht van de wisselkrachten


  • de verhouding aandrijffrequentie/afveerfrequentie van het massa/veer-systeem
    • hoe hoger de aandrijffrequentie boven de eigenfrequentie/afveerfrequentie/resonantiefrequentie ligt hoe lager de overdracht van de wisselkrachten



Verhouding aandrijffrequentie/afveerfrequentie


Wanneer de aandrijffrequentie = afveerfrequentie van het systeem dan vindt er een grote overdacht plaats.


Van zodra de aandrijffrequentie > afveerfrequentie x √2 worden is de overdracht aan de vloer,wand of plafond kleiner dan de wisselkrachten die op de massa inwerken = trillingsisolatie.


Wanneer de aandrijffrequentie = afveerfrequentie x √2 worden is de overdracht aan de vloer, wand of plafond = de wisselkrachten die op de massa inwerken = geen trillingsisolatie.


Wanneer de aandrijffrequentie < afveerfrequentie x √2 worden is de overdracht naar de vloer, wand of plafond groter dan de wisselkrachten die op de massa inwerken = versterking van de trillingen.




Demping



Hoe meer demping hoe minder versterking van de overdracht in de zone rond de resonantiefrequentie.


Hoe groter de demping hoe groter de krachtsoverdracht in de zone boven de resonantiefrequentie.


Toch hebben we demping nodig bij machines die na het opstarten traag in toerental opklimmen. Wanneer het toerental in de opstartfase of shut down fase traag over de resonantiefrequentie loopt zou de machine op isolatoren zonder demping in extreme gevallen kapot kunnen trillen.


Oorzaken van trillingen



De trillingen worden meestal veroorzaakt door de draaibeweging van de onderdelen van de apparatuur of door de netfrequentie van de elektrische voeding.



Andere oorzaken:


  • onbalans
  • (lager) slijtage
  • tandwieloverbrenging
  • ventilatorbladen
  • aandrijfriemen
  • ...

Case 1 (na 11 seconden): structuurgeluid en luchtgeluid


Het muziekdoosje rechtstreeks op de tafel geplaatst leidt tot een hoog geluidsniveau in de ruimte omdat naast het  luchtgeluid ook het van de witte plaat afstralende structuurgeluid een bijdrage levert.




Case 2 (na 22 seconden): akoestische omkasting om het luchtgeluid te reduceren


De akoestische omkasting heeft enkel een impact op het luchtgeluid en niet op het van de witte plaat afstralende stuctuurgeluid.


Dit is een veelgemaakte fout omdat veel mensen geneigd zijn om te denken dat geluid alleen via de lucht wordt overgedragen en geen rekening houden met het belang van de structurele transmissie van geluid.


Een goede poging, maar weinig impact op het geluidsniveau in de ruimte.




Case 3 (na 39 seconden): het muziekdoosje wordt puntgewijs met de tafel gekoppeld in combinatie met een omkasting


Omdat er minder contact gemaakt wordt met de tafel zou men kunnen verwachten dat er minder overdracht van trillingen naar de witte plaat gaan.


Dit is echter niet het geval omdat het muziekdoosje niet op trillingsisolerend materiaal staat.


De akoestische omkasting heeft hierdoor nauwelijks impact.




Case 4 (na 1min06): trillingsisolatie + akoestische omkasting


Alleen al het muziekdoosje bovenop een trillingsisolerende laag Sylomer plaatsen heeft al een grote impact op het geluidsdrukniveau in de ruimte. Hierdoor straalt de witte plaat nog nauwelijks geluid af.


Door er nog eens een omkasting overheen te zetten is het geluid dat het muziekdoosje produceert nauwelijks nog waarneembaar.




Case 5 (na 1min33) toont aan wat het effect is van een akoestische brug waardoor er toch overdracht van structuurgeluid plaatsvindt

Wat zijn de belangrijkste materiaaleigenschappen van trillingsisolatoren?


1. de maximale belastbaarheid

2. de minimale belasting

3. de demping

4. de verticale stijfheid

5. de verhouding horizontale/verticale stijfheid

6. de verhouding dynamische/statische stijfheid

7. bestendigheid tegen omgevingsinvloeden


Trillingen dempen



Trillingen dempen en trillingen isoleren zijn niet hetzelfde,  maar de uitdrukkingen worden vaak door elkaar gebruikt.



Trillingen dempen vs trillingen isoleren


Trillingen isoleren is het voorkomen van  trillingsoverdracht . Trillingsisolatie voorkomt dat trillingsenergie bij actieve isolatie de gebouwstructuur binnendringt. Bij passieve trillingsisolatie willen we vermijden dat trillingen die via de gebouwstructuur binnenkomen de werking van apparatuur gaan verstoren. 


Trillingen dempen zorgt ervoor dat de trillingsenergie uit het systeem gehaald wordt. Demping heeft een negatieve impact op de trillingsisolatie. Trillingsdemping zorgt er wel voor dat er minder opslingering is rond de resonantiefrequentie.


Dus hebben we demping nodig bij machines die na het opstarten traag in toerental opklimmen en traag weer aftoeren bij het uitgeschakelen. Wanneer machines met een traag oplopend toerental over de resonantiefrequentie lopen zouden de machines op trillingsisolatoren zonder demping in extreme gevallen kapot kunnen trillen.


Machines met een vast toerental en machines met die snel naar hun nominaal toerental op- of aftoeren vereisen geen demping.




Raakpunten tussen trillingsdemping en trillingsisolatie


Trillingsisolatoren op basis van elastomeren zoals de TSR-mounts combineren trillingsisolatie met een beperkte mate van trillingsdemping.

trillingsisolator met trillindempende eigenschappen

Gewone stalen veren zijn pure isolatoren en dempen geen trillingen. 


Voor toepassingen waarbij toch demping noodzakelijk is zijn trillingsisolatoren met visceuze demping (= piston in vloeistof beschikbaar). Bijvoorbeeld bij stansmachines met een hoog zwaartepunt is demping noodzakelijk omwille van de stabiliteit van de machine.

Werking stalen veren met visceuze demping.

Actieve vs passieve trillingsisolatie



Actieve trillingsisolatie


Het doel van actieve trillingsisolatie is de overdracht van de trillingsenergie van de machine naar de gebouwstructuur te beperken.


Er werkt een kracht in op de massa van de machine en we willen de overdracht van deze kracht naar de vloer, plafond of wand waar de machine is opgesteld of opgehangen beperken.



Passieve trillingsisolatie


Bij passieve trillingsisolatie willen we de impact van trillingen uit de omgeving of gebouwstructuur op gevoelige apparatuur zoals bijvoorbeeld apparatuur in een laboratorium beperken.



We hebben in dit geval een trillende vloer, wand of plafond en we willen de overdracht van trillingsenergie naar in de ruimte opgestelde precisie apparatuur beperken.

Bron/pad/ontvanger-model



De trillingsbron


In het hetgeen ik behandel is dit meestal HVAC-apparatuur.


De beste en goedkoopste manier is de bron aanpakken door deze trillingsisolerend op te stellen.



Het pad


In hetgeen ik behandel is dit meestal de gebouwstructuur en het leidingwerk.


De paden aanpakken kan door in nieuwbouw de gebouwelementen van elkaar los te koppelen door bijvoorbeeld akoestische rubberstrips onder en boven de muren te plaatsen.



De ontvanger


Het afstralen van structuurgeluid aanpakken in de ontvangstruimte kan door alle wanden te voorzien van voorzetwanden, een ontkoppeld plafond  en een zwevende dekvloer te plaatsen = box-in-box constructie.


We hopen dat deze veelgestelde vragen u hebben geholpen bij het vinden van de informatie die u zoekt. Als uw vraag hier niet wordt beantwoord, aarzel dan niet om contact op te nemen voor verdere ondersteuning. Wij staan altijd klaar om u te helpen.